Bħala psikologa klinika u terapista tal-familja, qattajt snin naħdem mill-qrib ma’ familji, ġenituri, u adolexxenti — ngħinhom jinnavigaw l-ilmijiet spiss imqallba tal-adolexxenza. Jiena wkoll omm ta’ żewġt ibniet żgħar, ta’ 6 u 4 snin, għalhekk, filwaqt li għadni minix ġenitur ta’ adolexxenti għalissa, nifhem bis-sħiħ ir-rollercoaster emozzjonali li ġġib magħha t-trobbija tat-tfal. It-trobbija tat-tfal hija mimlija sorpriżi, u s-snin tal-adolexxenza jistgħu jinħassu bħal kapitlu kompletament ġdid — wieħed li jitlob minna li naġixxu b’mod differenti, nisimgħu b’mod aktar profond, u nikkonnettjaw b’mod aktar intenzjonat. Jekk għandek wild adolexxenti jew qed tipprepara għal dawk is-snin li ġejjin, jista’ jkun li diġà taf li t-trobbija tal-adolexxenti tista’ xi drabi twasslek biex tħossok li qed titkellem lingwi differenti. Il-ġlidiet kostanti għall-poter, l-għajnejn jinqalbu, l-attitudni ta’ “ma jimpurtanix” — jikkawżaw sentiment eżawrjenti u xi drabi ta’ qsim il-qalb. Iżda mhux bilfors għandu jkun hekk.
Wieħed mill-aktar kotba utli li sibt fil-prattika klinika tiegħi (u li nirrakkomanda lil kull ġenitur) huwa How to Talk So Teens Will Listen & Listen So Teens Will Talk minn Adele Faber u Elaine Mazlish. L-approċċ tagħhom huwa kollu dwar komunikazzjoni rispettuża u empatika li tassew taħdem. Hawnhekk se nagħti xi suġġerimenti prattiċi li spiss naqsam mal-ġenituri — u li nipprattika jiena stess — biex nibnu konnessjonijiet aktar b’saħħithom mal-adolexxenti tagħna.
1. Isma’ l-Ewwel — Anki Meta Jkun Diffiċli
Meta l-wild adolexxenti tiegħek ikun irrabjat jew qed iġib ruħu ħażin, huwa naturali li tkun trid tintervjeni b’pariri, soluzzjonijiet, jew saħansitra konsegwenzi. Iżda ħafna drabi, dak li verament ikollhom bżonn huwa li jħossuhom li qegħdin jinstemgħu. Aħseb ftit fuqha — meta tħossok li mhux qed tinftiehem, l-aħħar ħaġa li tkun trid hija xi ħadd li jgħidlek x’għandek tagħmel. Huwa aktar probabbli li ttella’ ħajt, timblokka lil dik il-persuna, tkun difensiv(a), jew tirreżisti. L-adolexxenti mhumiex differenti.
Minflok tirreaġixxi, ipprova ħu pawża u sempliċiment irrifletti fuq dak li tisma’. Rispons kalm u empatiku bħal, “Tinstema’ li tassew tinsab irrabjat(a) dwar dan,” jista’ jnaqqas it-tensjoni u jgħin lill-wild adolexxenti tiegħek iħossu emozzjonalment sikur. Dan jista’ jidher bħala pass żgħir, iżda spiss ikun l-ewwel pass lejn komunikazzjoni aktar sinifikanti u rispettuża.
U ftakar — mhux l-adolexxenti kollha huma lesti li jitkellmu wiċċ imb’wiċċ mill-ewwel. Xi wħud isibuha aktar faċli li jesprimu lilhom infushom permezz ta’ nota, messaġġ, jew saħansitra messaġġ bil-vuċi. Jekk il-wild adolexxenti tiegħek ma jkunx irid jitkellem waqt konverżazzjoni, ikkunsidra li tikteb messaġġ qasir ta’ appoġġ bħal, “Innotajt li kont tidher irrabjat(a) aktar kmieni — jien hawn għalik meta tħossok lest(a) biex titkellem.” Meta tagħtihom l-ispazju biex jirrispondu bit-termini tagħhom stess tkun qed tnaqqsilhom il-pressjoni u turihom li tirrispetta l-pass emozzjonali tagħhom. Il-komunikazzjoni mhux bilfors dejjem trid tkun immedjata — sempliċiment trid tibqa’ miftuħa.
2. Irrikonoxxi s-Sentimenti Mingħajr Ma Tgħaġġel biex Tirranġa l-Affarijiet
Bħala ġenituri, l-istint tagħna spiss ikun li nipproteġu lil uliedna mill-uġigħ jew mill-iskumdità — li nintervjenu, insolvu l-problema, jew nisparixxuha. Imma meta niġu għall-adolexxenti, wieħed mill-aktar rigali b’saħħithom li nistgħu noffru huwa sempliċiment li nkunu magħhom fis-sentimenti tagħhom mingħajr ma nipprovaw nirranġawhom mill-ewwel. Meta tgħid xi ħaġa bħal, “Nista’ nara li din hija xi ħaġa tassew frustranti għalik,” tkun qed tgħin lill-wild adolexxenti tiegħek iħossu rikonoxxut u mismugħ. Validazzjoni emozzjonali ta’ dan it-tip tibni l-fiduċja, tnaqqas id-difensività u tikkomunika li d-dinja ġewwiena tagħhom hija importanti.
Ladarba l-intensità tal-mument tkun għaddiet u l-wild adolexxenti tiegħek iħossu aktar kalm, dak huwa l-mument meta tista’ taqleb bil-mod għal modalità ta’ brainstorming. Tista’ tgħid, “Tixtieq nipprovaw insibu xi modi kif intejbu s-sitwazzjoni flimkien?” Is-soluzzjoni tal-problemi taħdem l-aħjar meta l-adolexxenti jħossuhom emozzjonalment appoġġjati l-ewwel — mhux ikkoreġuti. Dan l-approċċ irawwem l-intelliġenza emozzjonali tagħhom, isaħħaħ ir-relazzjoni tagħkom, u jgħallimhom li s-sentimenti diffiċli mhumiex xi ħaġa li għandek tevita, iżda xi ħaġa li għandek tgħaddi minnha b’appoġġ u kunfidenza.
3. Iddeskrivi l-Problema, Tagħtix Tikketta lill-Adolexxenti
It-tentazzjoni hija li nittikkettaw imġiba bħal “għażżien”, “maledukat” jew “mhux motivat”, iżda dawn il-kelmiet spiss joħolqu difensività. Minflok, iffoka fuq azzjonijiet speċifiċi u s-sentimenti tiegħek dwarhom. Pereżempju, “Meta ma tlestix ix-xogħol tad-dar tiegħek, ninkwieta dwar kemm tista’ tħossok stressjat aktar tard.” Dan jistieden soluzzjoni tal-problemi mingħajr ħtija. Billi tissepara l-imġiba mill-persuna, tkun qed tfakkar lill-wild adolexxenti tiegħek li tarah kapaċi, mhux definit mill-iżbalji tiegħu. Hija bidla sempliċi, iżda waħda li tista’ tibni l-fiduċja u tnaqqas il-ġlidiet għall-poter maż-żmien.
4. Offri Għażliet fil-Limiti
L-adolexxenti jixxennqu għall-indipendenza — hija parti naturali u b’saħħitha mill-iżvilupp tagħhom. Iżda jeħtieġu wkoll konfini, struttura u konnessjoni, anki jekk mhux dejjem juru dan. Fil-fatt, ir-riċerka u l-esperjenza klinika juru b’mod konsistenti li filwaqt li l-adolexxenti jistgħu jopponu r-regoli, ħafna drabi jħossuhom aktar sikuri u aktar maħbuba meta jkunu jafu li xi ħadd qed jagħti kas u jimpurtah biżżejjed biex jistabbilixxi limiti. Li toffri għażliet f’dawk il-konfini huwa mod qawwi kif tirrispetta l-awtonomija dejjem tikber tagħhom, filwaqt li xorta tiggwidahom. Pereżempju, tista’ tgħid, “Tista’ tibgħatli messaġġ meta tasal jew tagħtini telefonata ta’ malajr — liema tippreferi?” Din ix-xorta ta’ għażla tagħtihom ċertu kontroll fuq kif jibqgħu f’kuntatt, filwaqt li ssaħħaħ ir-raġuni: għaliex jimpurtak. Huwa mod ġentili iżda effettiv kif iżżomm konnessjoni mingħajr ma teżerċita kontroll — u biex tibgħat il-messaġġ li l-indipendenza tagħhom ma tfissirx skonnessjoni.
5. Uża l-Umoriżmu biex Ittaffi l-Burdata
Xi drabi, meta t-tensjonijiet jiżdiedu, ftit umoriżmu jista’ jgħin ħafna. Is-snin tal-adolexxenza jistgħu jkunu mimlija għajnejn jinqalbu, tnehidiet drammatiċi u mumenti ta’ nuqqas ta’ komunikazzjoni — u filwaqt li huwa faċli li tieħu kollox bis-serjetà, id-daħk jista’ jkun konnettur qawwi.
L-umoriżmu, meta jintuża b’qalb tajba u rispett, jista’ jagħti sinjal lill-wild adolexxenti tiegħek li int fuq in-naħa tiegħu — mhux biss figura ta’ awtorità, iżda bniedem li jiftakar xi tfisser li tkun mimli tensjoni, tbati bil-burdati, jew sempliċiment mhux fil-burdata li tnaddaf. Huwa jrattab it-trufijiet tal-kunflitt u jfakkar lil kulħadd li din hija fażi, mhux battalja permanenti. Id-daħk flimkien jista’ jgħin biex isewwi mumenti ta’ frizzjoni, jibni s-sikurezza emozzjonali, u jagħmel ir-relazzjoni tinħass aktar ugwali u konnessa. Fil-qosor, l-umoriżmu jrawwem l-intimità — u xi drabi, huwa proprju dak li t-tnejn li intom għandkom bżonn.
6. Solvu l-Problemi Flimkien
Minflok ma tiddetta regoli, stieden lill-wild adolexxenti tiegħek biex ikun parti mill-proċess. Meta tistaqsi mistoqsijiet bħal, “X’taħseb li hu curfew ġust fi tmiem il-ġimgħa?”, tkun qed tiftaħ il-bieb għar-rispett u r-responsabbiltà reċiproċi. Dan l-approċċ kollaborattiv mhux biss inaqqas il-ġlidiet għall-poter u r-ribelljoni, iżda jgħin ukoll lill-adolexxenti jħossuhom mismugħa u rrispettati — it-tnejn li huma essenzjali għall-iżvilupp emozzjonali u l-awtoregolazzjoni.
Fl-istess ħin, huwa importanti li tiftakar li r-regoli u l-curfews mhumiex biss dwar il-kontroll – huma dwar is-sikurezza. L-adolexxenti għadhom qed jiżviluppaw il-kapaċità tal-moħħ għall-ħsieb fit-tul u l-kontroll tal-impulsi, u huma jistrieħu fuq l-adulti biex jipprovdu struttura esterna waqt li jibnu dawk il-ħiliet interni. Meta nistabbilixxu l-limiti flimkien inkunu qed nibagħtu messaġġ b’saħħtu: “Jien nafdak biżżejjed li ninkludik fid-deċiżjoni, u jimpurtani biżżejjed li rrid inżommok bogħod mill-periklu.” Meta l-adolexxenti jiġu involuti fit-tiswir tal-konfini, ikun aktar probabbli li jirrispettawhom — mhux biss biex ikunu obdew, iżda għaliex jifhmu r-raġuni (l-“għaliex”) warajhom.
7. Esprimi s-Sentimenti Tiegħek bil-Kalma
Wieħed mill-aktar modi effettivi kif tikkonnettja mal-wild adolexxenti tiegħek — anki f’mumenti diffiċli — huwa li tesprimi s-sentimenti tiegħek mingħajr ma tagħti l-ħtija jew tħalli l-emozzjonijiet jeskalaw. Minflok ma tibda tikkritika jew tikkmanda, ipprova uża dikjarazzjonijiet li fihom il-kelma “Jiena” bħal: “Jiena nħossni nkwetata meta ma tweġibx il-mowbajl tiegħek bil-lejl.” Dan jgħin lill-wild adolexxenti tiegħek jisma’ t-tħassib tiegħek mingħajr ma jħossu attakkat jew mistħi, u dan iżomm il-linji ta’ komunikazzjoni miftuħa.
Daqs kemm huwa importanti dak li tgħid huwa wkoll importanti kif tgħidu. L-adolexxenti huma sensittivi ħafna għat-ton u għall-intensità emozzjonali. Meta ġenitur ikun viżibbilment irrabjat, anzjuż jew mimli tensjoni, dan jista’ jqanqal rispons difensiv fl-adolexxenti jew nuqqas ta’ komunikazzjoni minnhom. Li tibqa’ kalm u tagħraf tikkontrolla l-emozzjonijiet tiegħek — anki meta tkun irrabjat — juri maturità emozzjonali u jimmudella t-tip ta’ awtoregolazzjoni li rridu li jitgħallmu l-adolexxenti tagħna. Dan jgħidilhom, “Jien nista’ nikkontrolla l-emozzjonijiet tiegħi, u ninsab hawn biex ngħinek tikkontrolla tiegħek ukoll.” F’mumenti ta’ tensjoni, il-preżenza kalma tiegħek hija aktar b’saħħitha minn kwalunkwe lekċer. Hija tibni s-sikurezza, il-fiduċja, u ċ-ċans għal konnessjoni reali.
Għaliex Dawn is-Suġġerimenti Huma Importanti
Mis-snin tiegħi bħala terapista, rajt dawn l-istrateġiji jittrasformaw ir-relazzjonijiet bejn il-ġenituri u l-adolexxenti. Meta l-adolexxenti jħossuhom irrispettati u mismugħa, aktarx jisimgħu u jinvolvu ruħhom b’mod pożittiv. Dan ma jikkonċernax ir-rebħ tal-battalji, iżda l-bini tal-pontijiet — il-ħolqien ta’ spazju fejn il-wild adolexxenti tiegħek iħossu f’ambjent sikur biex jikber, jagħmel l-iżbalji, u jerġa’ lura għandek għall-appoġġ.
Nota Personali
Anki bħala professjonista, it-trobbija tat-tfal mhijiex faċli! B’żewġt ibniet żgħar, diġà qed naħseb kif għandi napplika dawn it-tagħlimiet hekk kif jibdew jikbru. Dak illi tgħallimt huwa li l-empatija u l-paċenzja huma essenzjali — u li r-relazzjoni tagħna mat-tfal tagħna hija l-aktar għodda b’saħħitha li għandna.
Jekk qed issibha diffiċli biex tikkomunika jew tħossok li weħilt, ftakar: bidliet żgħar fil-mod kif nitkellmu jistgħu jagħmlu differenza kbira ħafna. Jekk trid titgħallem aktar jew teħtieġ appoġġ, toqgħodx lura milli tikkuntattjana.
Mintix waħdek f’dan il-vjaġġ. U iva — dan iż-żmien ta’ sfida se jgħaddi.
Is-snin tal-adolexxenza jistgħu jkunu intensi, iżda huma wkoll sbieħ. Huma joffrulna ċans uniku biex naraw lil uliedna jsiru min huma. B’kompassjoni, kurżità u konnessjoni, nistgħu nimxu pass pass magħhom huma u jikbru.
Charlene
Clinical Psychologist and Family Therapist
